Προοικονομία

 

<<Μες στην αγκάλη το απονήρευτο κρατώντας μωρουδάκι,

το γιο του Εχτόρου το μονάκριβο, πανώριο σαν αστέρι'

Σκαμάντριο το 'κραζε ο πατέρας του και Καστραφέντη ο κόσμος'

τι ο Έχτορας ήταν που διαφέντευε το κάστρο μοναχός του.

Κι αυτός δίχως μιλιά αχνογέλασε σαν είδε τον υγιό του'

και δίπλα του η Αντρομάχη στάθηκε με μάτια δακρυσμένα,

το χέρι του 'σφιξε, του μίλησε κι αυτά του λέει τα λόγια:

« Απ᾿ την ορμή την ίδια σου, άμοιρε, θα βρεις το θάνατο σου,

και το μωρό σου δε σπλαχνίζεσαι κι ουδέ τη μαύρη εμένα,

που γρήγορα θα μείνω χήρα σου᾿ τι ευτύς οι Αργίτες όλοι

θα σε σκοτώσουνε χιμίζοντας. Μ᾿ αν είναι να σε χάσω, 

ν᾿ ανοίξει η γη να μπω καλύτερα χίλιες φορές, τι πια άλλη 

δε θα 'χω ζεστασιά, αν μου πέθαινες, τρανούς μονάχα θα 'χω 

καημούς>>

                                                                                  
                                                                                Ιλιάδα

 

Στην παραπάνω σκηνή από την Ιλιάδα η γυναίκα του Έκτορα η Ανδρομάχη προλέγει τον χαμό του άνδρα της πριν αυτός συμβεί και θρηνεί προκαταβολικά γιαυτό. 

Αυτή η αφηγηματική τεχνική με την οποία ο συγγραφέας προϊδεάζει για το πως θα εξελιχθεί η πλοκή του έργου βάζοντας φράσεις στο στόμα των πρωταγωνιστών λέγεται προοικονομία και χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα από αρχαίους και σύγχρονους συγγραφείς 

Στοιχεία προιοκονομίας δεν βρίσκουμε μόνο στην τέχνη αλλά και στην ιστορία. Πολλές φορές μέσα στους αιώνες συνέβησαν γεγονότα τα οποία κατά μια έννοια μαρτυρούσαν την εξέλιξη των ανθρωπίνων κοινωνιών.

Η εξέγερση του Σπαρτάκου με σκοπό την κατάργηση της δουλείας ήταν ένα δείγμα προοικονομιας στην ιστορία. Όταν ο Σπάρτακος εξεγέρθηκε και απαίτησε την κατάργηση της δουλειάς η τότε κοινωνία κατέπνιξε αυτή την επανάσταση μιας και στις τότε κοινωνίες θεωρούνταν αδιανόητο να μην υπάρχουν δούλοι. Από τότε πέρασαν χιλιάδες χρόνια και ήρθε  ο διαφωτισμός και η Γαλλική επανάσταση για να διακηρύξει την κατάργηση της δουλειάς 

Άλλο παράδειγμα προιοκονομίας στην ιστορία ήταν η ιδέα της παγκοσμιοποίησης από τον Μ. Αλέξανδρο. Αυτό που οραματίστηκε ο Αλέξανδρος τότε, μια παγκόσμια πολυπολιτισμική αυτοκρατορία στην εποχή του φάνταζε αδιανόητο. Προσπάθησε να το δημιουργήσει κάνοντας μια γιγαντιαία για την εποχή εκστρατεία και τελικά απέτυχε. Πέρασαν όμως αρκετοί αιώνες και σήμερα η παγκοσμιοποίηση είναι μια πραγματικότητα 

Ένα τέτοιο παράδειγμα προιοκονομίας στην ιστορία ήταν και ο υπαρκτός σοσιαλισμός. Ο υπαρκτός σοσιαλισμός ήταν η γιγαντιαία προσπάθεια των λαών να υλοποιήσουν το όραμα του Μαρξ- Ενγκελς-Λένιν δηλαδή την ύπαρξη του πρώτου μη εκμεταλλευτικού. συστήματος  στην ιστορία της ανθρωπότητας. Αυτό το πείραμα πήρε σάρκα και οστά και απέδειξε πως πράγματι μπορούν οι ανθρώπινες κοινωνίες να μεγαλουργήσουν χωρίς να είναι απαραίτητη η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Αυτή η προσπάθεια συκοφαντήθηκε, υπονομεύτηκε και πολεμήθηκε όσο καμία άλλη ώς τώρα και τελικά καταστάλθηκε. Όσο όμως και αν την πολεμήσαν δεν παύει να είναι ιστορική μνήμη, δεν παύει να προοιωνίζει την κοινωνία του μέλλοντος την κοινωνία που θα έρθει και μάλιστα πολύ πιο σύντομα απ όσο κάποιοι φαντάζονται.

Οι σοσιαλιστικές κοινωνίες θα είναι από εδώ και πέρα η μόνη λύση για την ανθρωπότητα, θα είναι η μόνη έξοδος κινδύνου από τον πιο αντιδραστικό καπιταλισμό που έχουμε ιστορικά γνωρίσει και που τώρα βιώνουμε.

Ναι, ο σύγχρονος καπιταλισμός είναι ο πιο αντιδραστικός και κατά την προσωπική μου άποψη τις επόμενες 1-2 δεκαετίες θα αμφισβητηθεί πάρα πολύ έντονα από μεγάλη μερίδα του κόσμου για δύο κυρίως λόγους

Ο πρώτος λόγος είναι εμφανής σε όλους μας. Σήμερα το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα περνάει μια φάση τεράστιας οικονομικής κρίσης η οποία καταστρέφει μεγάλο μέρος των μέσων παραγωγής και μαζί με αυτά και τους εργάτες που τα κινούν καθώς και τους μικροεμπόρους που τα διακινούν. Όλη αυτή τραγωδία όσο και να προσπαθούν να την φορτώνουν στα "λαμόγια" τελικά φτάνει ως την αμφισβήτηση του ίδιου του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Αν δούμε παραδείγματος χάριν την ελληνική κοινωνία του 2013 δεν νομίζω πως είναι και πολλοί αυτοί που πιστεύουν πως ο καπιταλισμός είναι ένα σταθερό σύστημα. Αυτή λοιπόν η αμφισβήτηση θα γίνεται και πιο έντονη όσο η κρίση θα βαθαίνει και μαζί με την αμφισβήτηση θα γίνεται και πιο έντονη η καταστολή του αστικού κράτους.

Ο δεύτερος λόγος που θα αμφισβητηθεί ο καπιταλισμός πολύ έντονα στα επόμενα χρόνια είναι λιγότερος εμφανής και λιγάκι πιο περίπλοκος. Ο κεφαλαιοκρατικός τρόπος παραγωγής είναι ένα σύστημα μέσα στο οποίο οι διάφορες επιχειρήσεις ανταγωνίζονται μεταξύ τους για το ποια θα πουλήσει πιο πολύ. Αυτές λοιπόν οι επιχειρήσεις γίνονται ανταγωνιστικές με την εντατικοποίηση της εργασίας. Εντατικοποίηση της εργασίας σημαίνει επι της ουσίας δυο πράγματα. 1) επιμήκυνση του εργάσιμου χρόνου και μείωση του ημερομίσθιου και 2) χρήση της τεχνολογίας ώστε με λιγότερους εργάτες να κινώ πιο πολλές μηχανές. Πχ ένας βιομήχανος που παράγει υποδήματα έχει μια μηχανή που παράγει ας πούμε 10 ζευγάρια παπούτσια /ώρα και για να δουλέψει αυτη η μηχανή χρειάζεται 10 εργάτες . Με την πρόοδο της τεχνολογίας μπορεί να επινοηθεί μια μηχανή που να παράγει πχ 100 ζευγάρια/ώρα και να χρειάζεται 5 εργάτες. Ο δεύτερος βιομήχανος αν και θεωρητικά μπορεί να δίνει πιο ψηλά μεροκάματα παράγει πιο φθηνό άρα και πιο ανταγωνιστικό προϊόν διότι εντατικοποίησε την εργασία μέσω της τεχνολογίας. Αυτός λοιπόν, ο δεύτερος, τρόπος εντατικοποίησης φαίνεται πως στον σύγχρονο καπιταλισμό αρχίζει να φτάνει σε ένα πλατό, δηλαδή η τεχνολογία δεν μπορεί να βελτιώσει τις μηχανές με τόσο εντυπωσιακό τρόπο που το έκανε παλαιότερα. Αυτό έχει ως συνέπεια η εντατικοποίηση της εργασίας σήμερα να γίνεται κυρίως με τον πρώτο τρόπο δηλαδή με την επιμήκυνση του εργάσιμου χρόνου και μείωση του ημερομίσθιου. Έτσι λοιπόν ο καπιταλισμός παίρνει μια εντελώς αντιδραστική όψη βάζοντας του εργάτες να δουλεύουν πέρα από τα όρια των φυσικών δυνατοτήτων τους. Αυτό είναι εντελώς εμφανές στις παραγωγικές μονάδες της Ασίας όπου οι συνθήκες εργασίας είναι άθλιες και γίνονται κτηνοδίες στο βωμό του κέρδους( βλέπε Apple,  εργοστάσια ρούχων στο Μπακγλαντέζ κτλ)

Έτσι λοιπόν βλέπουμε ξεκάθαρα πως στα επόμενα χρόνια ο καπιταλισμός θα περάσει από μια φάση τρομερής αμφισβήτησης και πως η μόνη ρεαλιστική διέξοδος από αυτό, το όλο και πιο αντιδραστικό και απάνθρωπο σύστημα είναι το ξέφωτο του σοσιαλισμού , είναι το σύστημα που θα καταργήσει μια για πάντα την εκμετάλλευση του ανθρώπου από άνθρωπο.