ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΡΙΣΕΙΣ (III)

Συγκυρία ονομάζεται η γενική κατάσταση της οικονομίας σε μια ορισμένη περίοδο στην μια ή την άλλη χώρα, περιοχή, ή στον κεφαλαιοκρατικό κόσμο στο σύνολό του. Δείκτες της συγκυρίας είναι για την κίνηση της παραγωγής, των επενδύσεων σε βασικά έργα, της ανεργίας, του επιπέδου των μισθών, του εμπορίου, των τιμών, των τραπεζικών και των χρηματιστηριακών πράξεων, του ύψους του επιτοκίου κτλ. Οι αλλαγές της συγκυρίας έχουν σαν γενική βάση τους την εναλλαγή των φάσεων του κεφαλαιοκρατικού κύκλου.

Η κάθε κρίση δίνει ώθηση προς μια μαζική ανανέωση του πάγιου κεφαλαίου. Οι κεφαλαιοκράτες προσπαθώντας να ξανακάνουν επικερδείς τις επιχειρήσεις τους στις συνθήκες που οι τιμές έχουν πέσει απότομα, εντείνουν την εκμετάλλευση των εργατών, εισάγουν νέες μηχανές και εργαλειομηχανές, εφαρμόζουν νέες μεθόδους παραγωγής. Με την ένταση της εκμετάλλευσης της εργατικής τάξης, την καταστροφή των μικροπαραγωγών, την καταβρόχθιση πολλών επιχειρήσεων των ανταγωνιστών τους, οι μεγάλοι κεφαλαιοκράτες πραγματοποιούν τοποθετήσεις κεφαλαίου. Έτσι η έξοδος από την κρίση δημιουργείται από εσωτερικές δυνάμεις του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής.

Αλλά με το πέρασμα στην αναζωογόνηση και την άνοδο συσσωρεύονται αναπόφευκτα και πάλι παραβιάσεις των όρων της αναπαραγωγής, δυσαναλογίες, αντιθέσεις ανάμεσα στην αύξηση της παραγωγής και στα στενά πλαίσια της απορροφητικής ικανότητα της αγοράς. Γι’ αυτό το λόγο, ύστερα από ένα λίγο πολύ καθορισμένο χρονικό διάστημα, ξεσπάει αναπόφευκτα μια νέα κρίση αναπαραγωγής .’’Φυσικά οι περίοδοι τοποθέτησης κεφαλαίου είναι πολύ διαφορετικές και διίστανται. Ωστόσο η κρίση αποτελεί πάντα την αφετηρία μιας καινούριας μεγάλης τοποθέτησης. Επομένως αποτελεί επίσης- αν πάρουμε υπόψη όλη την κοινωνία- μια λίγο πολύ καινούργια υλική βάση για τον επόμενο κύκλο περιστροφής’’.

Στους αποφασιστικούς κλάδους της βιομηχανίας η διάρκεια της ζωής των βασικών μέσων παραγωγής, αν παρθεί υπόψη όχι μόνο η φυσική αλλά και η ηθική φθορά, φτάνει κατά μέσο όρο γύρω στα δέκα χρόνια. Η περιοδική, μαζική ανανέωση του πάγιου κεφαλαίου αποτελεί την υλική βάση της περιοδικότητας των κρίσεων, που επαναλαμβάνονται ταχτικά στη διάρκεια της ιστορίας του καπιταλισμού.

Κάθε κρίση προετοιμάζει το έδαφος για νέες κρίσεις. Με την ανάπτυξη του καπιταλισμού μεγαλώνει το βάθος και η καταστροφική δύναμη των κρίσεων.

Οι αγροτικές κρίσεις. Στον καπιταλισμό η βιομηχανία είναι η κυρίαρχη σφαίρα της κοινωνικής παραγωγής, που δεσπόζει πάνω στις άλλες σφαίρες και καθορίζει την ανάπτυξή τους. Η ανάπτυξη της κεφαλαιοκρατικής βιομηχανίας οδηγεί στην αναδιάρθρωση της αγροτικής οικονομίας πάνω σε κεφαλαιοκρατικές βάσεις. Στο βαθμό που η αγροτική οικονομία τραβιέται στην τροχιά των κεφαλαιοκρατικών σχέσεων, πέφτει όλο και περισσότερο κάτω από την επίδραση των νόμων της κεφαλαιοκρατικής αναπαραγωγής, που οδηγούν αναπόφευκτα στις οικονομικές κρίσεις υπερπαραγωγής. Οι κρίσεις υπερπαραγωγής στην αγροτική οικονομία ονομάζονται αγροτικές κρίσεις……

Οι περιοδικές οικονομικές κρίσεις και η όξυνση των αντιθέσεων του καπιταλισμού. Οι οικονομικές κρίσεις αποτελούν την βίαιη έκρηξη όλων των αντιθέσεων του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής και οδηγούν αναπόφευκτα στο παραπέρα βάθεμα και όξυνση αυτών των αντιθέσεων

Κατά κανόνα οι κεφαλαιοκρατικές κρίσεις υπερπαραγωγής έχουν καθολικό χαρακτήρα. Αρχίζοντας από κάποιο κλάδο παραγωγής αγκαλιάζουν γρήγορα όλη την εθνική οικονομία. Αφού εκδηλωθούν σε μια ή περισσότερες χώρες, επεκτείνονται σε όλον τον κεφαλαιοκρατικό κόσμο.

Κάθε κρίση οδηγεί στον απότομο περιορισμό της παραγωγής, στην πτώση των χοντρικών τιμών των εμπορευμάτων και των χρηματιστηριακών τιμών των μετοχών, στην ελάττωση του όγκου του εσωτερικού και του εξωτερικού εμπορίου. Ο όγκος της παραγωγής πέφτει στο επίπεδο που υπήρχε πριν από κάμποσα χρόνια. Στον 19^ο αιώνα τον καιρό των κρίσεων οι κεφαλαιοκρατικές χώρες έπεφταν ως προς το επίπεδο της οικονομικής ζωής 3-5 χρόνια πίσω, ενώ στον 20^ο ρίχνονται δεκάδες χρόνια πίσω.

Οι οικονομικές κρίσεις αποκαλύπτουν ξεκάθαρα το ληστρικό χαρακτήρα του καπιταλισμού. Σε κάθε κρίση, μέσα σε συνθήκες εσχάτης ανέχειας εκατομμυρίων ανθρώπων, καταδικασμένων στην αθλιότητα και την πείνα, καταστρέφονται τεράστιες μάζες εμπορευμάτων που δεν μπορούν να πουληθούν – σιτάρι, πατάτες, γάλα, ζώα, βαμβάκι. Κλείνουν είτε πάνε για παλιοσίδερα ολόκληρα εργοστάσια, ναυπηγεία, υψικάμινοι. Καταστρέφονται σπαρτά δημητριακών και οι καλλιέργειες βιομηχανικών φυτών, ξεριζώνονται φυτείες οπωροφόρων δέντρων.

Οι κρίσεις προκαλούν ανυπολόγιστα δεινά στην εργατική τάξη, στις βασικές μάζες της αγροτιάς, σ’ όλους τους εργαζόμενους. Προκαλούν μαζική ανεργία που καταδικάζει σε αναγκαστική αργία, στην αθλιότητα και την πείνα εκατοντάδες χιλιάδες και εκατομμύρια ανθρώπους. Οι κεφαλαιοκράτες επωφελούνται από την ανεργία για να εντείνουν την εκμετάλλευση της εργατικής τάξης, για να κατεβάσουν το βιοτικό επίπεδο τα εργαζομένων.

Οι κρίσεις επιδεινώνουν σε τεράστιο βαθμό την ανέχεια των εργαζομένων, την αγωνία τους για το αύριο. Οι προλετάριοι, που χρόνια ολόκληρα δεν βρίσκουν δουλειά, χάνουν την ειδικότητα τους. Πολλοί απ’ αυτούς μετά το τέλος ης κρίσης, δεν μπορούν να γυρίσουν πια στην παραγωγή. Χειροτερεύουν οι συνθήκες στέγασης των εργαζόμενων, αυξάνει ο αριθμός τω άστεγων που περιπλανούνται στην χώρα ζητώντας δουλειά .Στα χρόνια των κρίσεων μεγαλώνει απότομα απότομα ο αριθμός των αυτοκτονιών ανθρώπων που έχουν περιέλθει σε απόγνωση αυξάνει η επαιτεία και η εγκληματικότητα.

Οι κρίσεις οδηγούν στην όξυνση των ταξικών αντιθέσεων ανάμεσα στο προλεταριάτο και την αστική τάξη, ανάμεσα στις βασικές μάζες της αγροτιάς και στους τσιφλικάδες τους τοκογλύφους και τους κουλάκους που τις εκμεταλλεύονται. Στις συνθήκες κρίσης η εργατική τάξη χάνει πολλές κατακτήσεις που είχε κερδίσει ύστερα από μακροχρόνιο και σκληρό αγώνα ενάντια στους επιχειρηματίες και το αστικό κράτος. Αυτό δείχνει στους εργάτες πως ο μοναδικός δρόμος λύτρωσης από την εκμετάλλευση κα την ανέχεια είναι η εξάλειψη του συστήματος της κεφαλαιοκρατικής μισθωτής δουλείας

Οι πιο πλατιές μάζες του προλεταριάτου, που καταδικάζονται από τις κρίσεις σε φοβερές στερήσεις, διαποτίζονται από ταξική συνείδηση και επαναστατική αποφασιστικότητα. Η ανικανότητα της αστικής τάξης να διευθύνει τις παραγωγικές δυνάμεις της κοινωνίας υποσκαφτεί την πίστη των μικροαστικών στρωμάτων του πληθυσμού στο αναντικατάστατο του κεφαλαιοκρατικού συστήματος . Στην κεφαλαιοκρατική κοινωνία οξύνεται η ταξική πάλη.

Τον καιρό των κρίσεων το αστικό κράτος έρχεται σε βοήθεια των κεφαλαιοκρατών με χρηματικές επιχορηγήσεις, που σε τελευταία ανάλυση τις πληρώνουν οι εργαζόμενες μάζες. Το κράτος, χρησιμοποιώντας τον μηχανισμό βίας και εξαναγκασμού, βοηθά τους κεφαλαιοκράτες να περάσουν σε επίθεση ενάντια στ βιοτικό επίπεδο της εργατικής τάξης και της αγροτιάς. Αυτό μεγαλώνει την εξαθλίωση των εργαζόμενων μαζών. Ταυτόχρονα οι κρίσεις φανερώνουν την αδυναμία του αστικού κράτους απέναντι στους στοιχειακούς νόμους του καπιταλισμού.

Οι κρίσεις αποτελούν την πιο εύγλωττη μαρτυρία ότι οι παραγωγικές δυνάμεις που δημιούργησε ο καπιταλισμός ξεπέρασαν τα πλαίσια των αστικών σχέσεων παραγωγής και γι’ αυτό ο λόγο οι τελευταίες έγιναν τροχοπέδη στην παραπέρα ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων .

<<Η κρίση δείχνει ότι η σύγχρονη κοινωνία θα μπορούσε να παράγει ασύγκριτα περισσότερα προϊόντα για την καλυτέρευση της ζωής όλου του εργαζόμενου λαού, αν δεν είναι αρπαχθεί η γη, τα εργοστάσια, οι μηχανές κτλ από μια χούφτα ατομικούς ιδιοκτήτες, που βγάζουν εκατομμύρια από τη λαϊκή εξαθλίωση . Λένιν>> Κάθε κρίση φέρνει πιο κοντά την κατάρρευση του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής.

Επειδή στις κρίσεις εκδηλώνονται πολύ καθαρά και με μεγάλη οξύτητα οι άλυτες αντιθέσεις το καπιταλισμού, που δείχνουν ότι ο χαμός του είναι αναπόφευκτος, οι αστοί οικονομολόγοι προσπαθούν με κάθε τρόπο να καλύψουν την πραγματική φύση και τα αίτια των κρίσεων. Προσπαθώντας να κρύψουν το γεγονός ότι οι κρίσεις είναι αναπόφευκτες στον καπιταλισμό, συχνά κηρύττουν πως αυτές είναι αποτέλεσμα συμπτωματικών αιτίων, που μπορούν τάχα να εξαλειφθούν χωρίς να πάψει να υπάρχει το κεφαλαιοκρατικό σύστημα οικονομίας.

Γι’ αυτό τον σκοπό οι οικονομολόγοι της αστικής τάξης παρουσιάζουν σαν τελική αιτία των κρίσεων είτε τη συμπτωματική < παραβίαση >> της αναλογίας ανάμεσα στους κλάδους παραγωγής, είτε τη πρόσκαιρη καθυστέρηση της κατανάλωσης σε σχέση με την παραγωγή. Για την θεραπεία του καπιταλισμού από τις κρίσεις συνιστούν την εξαφάνιση τέτοιων μορφών κατανάλωσης όπως είναι το κυνήγι των εξοπλισμών και οι πόλεμοι. Αλλά τόσο η δυσαναλογία της παραγωγής όσο και η αντίθεση ανάμεσα στην παραγωγή και την κατανάλωση είναι αναπόφευκτες μορφές εκδήλωσης της βασικής αντίθεσης του καπιταλισμού, που δεν μπορεί να εκλείψει όσο υπάρχει καπιταλισμός. Μερικοί αστοί οικονομολόγοι φτάνουν στο σημείο να ισχυρίζονται πως οι κρίσεις γεννιούνται, λέει, από την κίνηση κηλίδων του ήλιου, που επιδρούν τάχα στη σοδειά και σ’ όλη την οικονομική ζωή.

Για ν’ αποκρύψουν το γεγονός ότι οι κρίσεις είναι αναπόφευκτες στον καπιταλισμό οι αστοί οικονομολόγοι, σκαρώνουν πολυάριθμες <<θεωρίες της συγκυρίας >>, σύμφωνα με τις οποίες οι διακυμάνσεις, της συγκυρίας που αντανακλούν την κυκλική πορεία της κεφαλαιοκρατικής αναπαραγωγής, οφείλεται σε ένα πλήθος λογής λογής παραγόντων συμπτωματικής ή παραγωγικής μορφής. Στα χρονικά διαστήματα ανάμεσα στις κρίσεις, οι συνήγοροι της αστικής τάξης κάνουν συνήθως πομπώδεις δηλώσεις ότι τέθηκε τέρμα στις κρίσεις, ότι ο καπιταλισμός μπήκε στο δρόμο ανάπτυξης χωρίς κρίσεις. Ωστόσο η επόμενη κρίση δείχνει πόσο λαθεμένες είναι αυτές οι διαβεβαιώσεις. Η ζωή αποδεικνύει συνεχώς πως όλες αυτές οι συνταγές για την θεραπεία του καπιταλισμού από τις κρίσεις είναι πέρα για πέρα ασύστατες.

Πηγή Πολιτική οικονομία Ακαδημία επιστημών Ε.Σ.Σ.Δ.